Są to działania podejmowane przez sprawcę w celu zaprzyjaźnienia się i nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, aby później je wykorzystać seksualnie. Jest to także mechanizm używany przez sprawcę, by nakłonić dziecko do prostytucji czy udziału w pornografii dziecięcej.
Dlatego tak ważne jest, żeby rodzice rozmawiali ze swoimi dziećmi i by dzieci mówiły rodzicom co robią w Internecie, z kim nawiązują relację, jakie mają komunikatory. Trzeba na ten temat dużo rozmawiać. Jedna rozmowa to za mało. Dzisiaj czasy są takie, że dzieci bardzo dużo czasu spędzają online. Trzeba więc na ten temat rozmawiać jak na „normalny” temat relacji rówieśniczych. Dziecko musi czuć, że do rodzica ma zaufanie i że rodzic nie będzie krytykował jego zainteresowania mediami społecznościowymi i życiem w świecie elektronicznym.
Poruszam ten temat, gdyż w Kancelarii pojawia się coraz więcej tego rodzaju spraw. Życie młodych ludzi przeniosło się do świata Internetu, pandemia również to ugruntowała. Niepokojąca jest ilość spraw o uwodzenie małoletniego. Ofiarami padają nie tylko dziewczynki, lecz chłopcy również.
Przybliżając problem w ujęciu karnoprawnym i kryminologicznym, wskazuję, iż pojęcie groomingu w ujęciu należy rozumieć jako „działania polegające na nawiązaniu kontaktu z dzieckiem, w szczególności za pomocą sieci Internet i zmierzaniu przy użyciu środków manipulacji do nawiązania z nim relacji o podłożu seksualnym. Jest to również mechanizm doprowadzający do udziału dziecka w pornografii dziecięcej czy prostytucji (M. Romańczuk-Grącka, Grooming – między polityczno-kryminalną potrzebą a prawno-dogmatyczną krytyką,
„Studia Prawnoustrojowe” 2013/19, s. 24)
W celu zapobiegania tego rodzaju praktykom wprowadzono do Kodeksu karnego art. 200a k.k. Przepis ten wprowadzony został nowelizacją z 5.11.2009 r. Penalizacja tego rodzaju zachowań czyni zadość zobowiązaniom wynikającym z Konwencji Rady Europy z Lanzarote o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych. Obowiązek penalizacji składania za pośrednictwem technologii informacyjno-komunikacyjnych propozycji spotkania w celu popełnienia przestępstw seksualnych oraz w celu uzyskania pornografii dziecięcej wynika również z art. 6 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z 13.12.2011 r.
Przedmiotem ochrony w przypadku art. 200a k.k. jest wolność seksualna małoletniego oraz jego prawidłowy rozwój psychofizyczny.
Proces groomingu można podzielić na kilka faz. W szczególności zarysowuje się ich 3:
– pierwsza faza polega na zaprzyjaźnieniu się z dzieckiem i ciągłej obserwacji jego zachowań. Sprawca próbuje wcielić się w rolę przyjaciela,
– druga faza stanowi rozpoznanie, czy ktoś może dziecko i sprawcę „nakryć” na rozmowach. Sprawca zadaje pytania na temat rodziców, czy interesują się dzieckiem, co dziecko robi na komputerze i w jaki sposób spędza wolny czas. W dalszej kolejności przechodzą do ujawniania sobie skrywanych tajemnic, sekretów, na których zależy dziecku, by inne osoby się o nich nie dowiedziały,
– w etapie trzecim sprawca dąży do spotkania, oswaja z tą myślą dziecko. Sprawca proponuje spotkanie, nakłania do poznania się osobistego, przedstawia to jako spotkanie zaufanych „przyjaciół”
Etap ten zależy od podejścia dziecka, interwencji rodziców. Podczas spotkania może dojść do kontaktów seksualnych między sprawcą a ofiarą.
Grooming to przestępstwo powszechne, którego sprawcą może być każdy. Jest to występek umyślny. Wystarczy jednak, że sprawca przewiduje, że nawiązuje kontakt z osobą seksualnie niedojrzałą, która nie ma 15 lat, i godzi się z tym. Natomiast samo zmierzanie do spotkania z małoletnim za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo użycia groźby bezprawnej cechuje się zwykłym zamiarem bezpośrednim. Jest to typ przestępstwa kierunkowego, gdyż sprawca musi działać w ściśle określonym, nagannym celu popełnienia przestępstwa seksualnego na szkodę małoletniego w wieku poniżej lat 15, a konkretnie – przestępstwa z art. 197 § 4 k.k., z art. 200 k.k. lub polegającego na produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych z art. 202 § 3 lub 4 k.k. (zob. M. Bielski [w:] Kodeks karny…, t. 2, cz. 1, red. W. Wróbel, A. Zoll, 2017, art. 200a, nt 18–19).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17.03.2016 r., IV KK 380/15, OSNKW 2016/6, poz. 38: „Wymagane do przypisania sprawcy przestępstwa określonego w art. 200a § 2 k.k. wypełnienie jego zachowaniem znamienia zmierzania do realizacji propozycji seksualnej, o jakiej mowa w tym przepisie, ma miejsce także wtedy, gdy składający taką propozycję, po jej złożeniu małoletniemu poniżej lat 15, nakłania go następnie, w tym przez ponaglanie, do reakcji na nią, bez względu na to, czy nakłanianie to okaże się skuteczne ani czy nakłaniany w ogóle zareaguje w jakikolwiek sposób na takie nakłanianie”.
Najważniejsze jednak informacje płynące z tego wpisu, winny nakłonić rodziców do tego, by zapobiegać a nie leczyć.
Jak zapobiegać:
– rozmawiać z dzieckiem o tym, jakie kontakty wolno mu nawiązywać za pomocą Internetu i wskazać, które są niebezpieczne, zapewnić, że warto żeby jakaś osoba dorosła wiedziała o każdej osobie, z którą dziecko nawiązuje ono kontakt przez Internet, powiedzieć, że cokolwiek zdarzy się niebezpiecznego w Internecie najważniejsze jest, aby dziecko o tym opowiedziało rodzicowi. Rozmawiać, by sprawić, żeby dziecko czuło, że może otwarcie z rodzicem porozmawiać na temat znajomości i swoich aktywności w Internecie,
– spędzać czas z dzieckiem przed komputerem. Pokazywać zainteresowanie aplikacjami, komunikatorami, rzeczami, które dziecko robi w Internecie,
– wspólnie poszukiwać informacji, pokazywać dziecku do czego może służyć Internet, w międzyczasie opowiadać o zaletach ale również o zagrożeniach płynących z dostępu do sieci,
– poprosić nauczycieli w szkole dziecka, by zaprosili na zajęcia wychowawcze policjanta/informatyka/prawnika, który opowiedziałby o zagrożeniach w Internecie i sposobach poszukiwania pomocy.
Jeżeli jednak te działania nie wystarczą, pojawi się problem i będzie trzeba pomóc dziecku, to należy podjąć konkretne kroki.
Pomoc:
– kontakt z adwokatem i zgłoszenie sprawy do odpowiednich organów (policja, prokurator), zabezpieczenie dowodów
– https://www.niebieskalinia.pl/aktualnosci/artykuly/child-grooming-wybrane-aspekty-ochrony-prawnej-i-profilaktyka
– zgłoszenie do prokuratury / policji
Istnieje wiele inicjatyw, które mają na celu niesienie pomocy psychologicznej, np.:
• telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111,
• telefon zaufania dla dorosłych 116 123
• telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci 800 100 100
• Biuro Rzecznika Praw Dziecka – Dziecięcy Telefon Zaufania: 800 12 12 12
Potrzebne linki, gdzie również można szukać pomocy i zgłosić nadużycia w Internecie:
– https://cyberprofilaktyka.pl/
– https://cert.pl/
– https://cik.uke.gov.pl/edukacjatop/klikam-z-glowa/porozmawiajzdzieckiem/grooming-uwodzenie-w-sieci,1.html
Obraz H. Fabregas z Pixabay
Adwokat
Alicja Kaszta
tel. 608 436 324
