7 grzechów głównych przy rozwodzie

kancelaria Zostaw komentarz
Początek roku to sezon rozwodowy w pełni. Postępowanie to nie należy ani do przyjemnych, ani także do krótkotrwałych. Obciążenia sądów są znaczące (na 46 Sądów Okręgowych w 2021 r. wydano niespełna 61 tysięcy wyroków rozwodowych), więc jeśli myślisz o tym, by w nadchodzące walentynki celebrować miłość przede wszystkim do siebie, odrzucając niesłużące Ci relacje – polecamy lekturę wpisu – o najczęstszych błędach z jakimi spotykamy się w postępowaniu rozwodowym. Uniknięcie błędów może sprawić, że ten trudny okres w życiu stanie się jedynie epizodem otwierającym nowe możliwości w przyszłości.
7 grzechów głównych w postępowaniu rozwodowym
GRZECH 1 – brak wystarczających przesłanek rozwodowych
By mówić o rozwodzie trwały i zupełny rozkład pożycia musi nastąpić w każdej sferze życia małżonków – w sferze uczuciowej, fizycznej oraz ekonomicznej. Oznacza to, że sąd jest zmuszony zbadać (czyli po prostu zadać konkretne pytania), czy kochasz swojego współmałżonka i jakie emocje Cię z nim wiążą, kiedy ostatni raz doszło do współżycia fizycznego, jak wyglądają Wasze relacje w zakresie obowiązków domowych (gotowanie, zakupy, sprzątanie). Czasami dziwicie się, że sąd nie chce przeprowadzić rozwodu, gdy od ostatniego współżycia nie upłynęło 6 miesięcy…. (termin instrukcyjny) ale w praktyce tak to właśnie wygląda. Upewnij się zatem, że nie wiąże Cię ze współmałżonkiem uczucie, więź fizyczna i w jaki sposób podchodzisz do zasad wspólnego zamieszkiwania.
GRZECH 2 – zgoda na rażąco niskie alimenty w zamian za „święty spokój”
Niestety, bardzo częsty błąd przy postępowaniach rozwodowych. Współmałżonkowie opiekujący się dziećmi zgadzają się na alimenty poniżej realnych kosztów utrzymania, by móc jak najszybciej zakończyć postępowanie rozwodowe i być wolnym. Niestety, nie tędy droga. Zaniżone alimenty to wizja wszczynania kolejnych postępowań sądowych, niekończących się konfliktów prawnych. Najlepiej z rozsądkiem podchodzić do kwestii alimentacji, urealniając ich wielkość i uzasadniając ją merytorycznie drugiej stronie sporu.
GRZECH 3 – brak zabezpieczenia roszczeń finansowych podczas sporu rozwodowego
W trakcie postępowania rozwodowego sąd zasądza alimenty na rzecz małoletnich dzieci i/lub współmałżonka. Proces jednakże może potrwać sporo miesięcy. Często zapominacie, że możecie już w trakcie procesu uzyskać tzw. zabezpieczenie alimentacyjne i tym samym uzyskiwać podczas trwania procesu alimenty, pozwalające na utrzymanie siebie czy dzieci.
GRZECH 4 – wciąganie dzieci do konfliktu
Niestety bardzo częsty błąd to wciąganie dzieci do konfliktu, granie na ich uczuciach, wzbudzanie u najmłodszych konfliktu lojalnościowego, przerzucanie na dzieci odpowiedzialności za decyzje dorosłych. Takie postępowanie na dłuższą metę powoduje spiętrzenie ilości problemów, w tym może rodzic poważne konsekwencje w zakresie rozwoju małoletnich. Prawem dziecka jest zrównoważony kontakt i z ojcem i z matką, niezależnie od poziomu konfliktu między dorosłymi (oczywiście nie dotyczy to przypadków przemocy w rodzinie czy działania na szkodę małoletnich).
GRZECH 5 – przed przystąpieniem do rozwodu nie korzysta się z mediacji
Często słyszymy „z moim współmałżonkiem nie da się rozmawiać” – czego w zupełności nie kwestionujemy, ale należy pamiętać, że ludzie w sporze bardzo rzadko potrafią jakkolwiek się komunikować. Zdarza się, że małżonkowie nie mogą nawet na siebie spojrzeć, a co dopiero rozmawiać. Inaczej jest, gdy do sporu wchodzi osoba trzecia, bezstronna, potrafiąca wyjaśnić plusy i minusy każdego z rozwiązań, pomagając nabrać odpowiedniego dystansu do sporu. Pozwala to czasami na stworzenie dobrego planu rozwodowego, w którym chronimy nie tylko siebie, ale i nasze dzieci.
GRZECH 6 – powołuję świadków, którzy zeznają na moją niekorzyść
O, ile razy widzieliśmy takie sytuacje na sali sądowej! Niestety, zeznania świadków mogą skutecznie zniweczyć najlepszą taktykę procesową. W związku z tym, ostrożnie i odpowiednio podchodź do „osobowych źródeł dowodowych” – upewnij się przede wszystkim, że dana osoba będzie zeznawała na Twoją korzyść, a nie w odwecie za wciąganie w proces sądowy powie zupełnie co innego… Dobierz takiego świadka, który rzetelnie podchodzi do Waszych relacji małżeńskich, ma wiedzę na ten temat i jest w stanie pomóc Ci w udowodnieniu racji przed sądem.
GRZECH 7 – idąc w spór, miej odpowiednie dowody na swoje racje
Jeśli chcesz udowodnić swoje stanowisko w sądzie, Twoje twierdzenia – bez jakichkolwiek dowodów – są niewystarczające. Należy przygotować się do procesu, kumulując materiał dowodowy – może to być nagranie, zdjęcia, screeny wiadomości z komunikatorów, e-maile czy wydruki z kont bankowych. By udowodnić wysokość alimentów, pamiętaj o imiennych fakturach – paragony bez wskazanych nabywców nie mają żadnej mocy dowodowej. W postępowaniu rozwodowym oprócz dokumentów wskazanych powyżej, możesz powołać również świadków (odsyłam do grzechu 6!), ale także np. opinię psychologów na temat wydolności wychowawczej współmałżonka, czy też zwrócenie się do pracodawcy o wskazanie realnego poziomu zarobków współmałżonka. Opcji jest wiele, warto mądrze z nich korzystać.
Oczywiście katalog „grzechów” jest o wiele dłuższy – tak wiec podchodząc do postępowania rozwodowego nabierz rozwagi i szerokich informacji na temat swoich praw i obowiązków, by w niedługiej przyszłości móc cieszyć się nowym rozdziałem w swoim życiu.
prawnik/mediator
Alicja Majchrowicz
793 561 707

Czytaj więcej

Ugody z bankami w sprawach frankowych

kancelaria Zostaw komentarz
Dnia 6 lutego 2023 r. Sąd Okręgowy w Opolu ustalił nieważność umowy kredytowej waloryzowanej kursem CHF z mBank S.A. Dzięki działaniom kancelarii klienci uzyskali korzyść w wysokości nawet 200.000,00 PLN.
Klienci, za naszą radą nie zdecydowali się zawrzeć ugody z bankiem – była ona po prostu zbyt mało korzystna w porównaniu z wyrokiem ustalającym nieważność umowy.
Zastanawiasz się nad zawarciem ugody z bankiem w zakresie kredytów CHF? Przeczytaj koniecznie slajdy poniżej.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
radca prawny
Janikowska Martyna
792 782 082

Czytaj więcej

Bezpłatne porady prawne dla kobiet w Opolu

kancelaria Zostaw komentarz
Raz w miesiącu udzielamy nieodpłatnych porad prawnych dla kobiet pod matronatem Rada Kobiet w Opolu. Mamy jeszcze wolne terminy, także jeśli potrzebujesz pomocy skorzystaj, a jeśli nie to podaj dalej.
Nieznajomość prawa jest źródłem lęków i obaw dla wielu kobiet, noszących na swoich barkach brzemię codziennych obowiązków i trudnych doświadczeń. Panie często nie wiedzą, jak mogą wydostać się z trudnej sytuacji, są zagubione, popadają w stany depresyjne i lękowe. Problemy w ich oczach piętrzą się, są nie do rozwiązania. Wychodzimy naprzeciw wyżej opisanym problemom.
Raz w miesiącu otwieramy się wyłącznie dla kobiet, udzielając na ich rzecz porad prawnych i mediacyjnych. Ważne jest to, że porad będą udzielać wyłącznie kobiety, gdyż niekiedy są to trudne, prywatne rozmowy, a sam fakt rozmowy może budzić lęki i niepokoje.
Terminy spotkań przygotowane przez prawniczki będące członkiniami Rady Kobiet w Opolu:
15 lutego 2023 r.,
22 marca 2023 r.,
19 kwietnia 2023 r.,
17 maja 2023 r.,
21 czerwca 2023 r.,
19 lipca 2023 r.,
16 sierpnia 2023 r.,
13 września 2023 r.,
18 października 2023 r.,
15 listopada 2023 r.,
13 grudnia 2023 r.
Porady będą udzielane w biurze kancelarii przy ul. Słowackiego 6/11 w Opolu.
Obowiązuje wcześniejsza rezerwacja spotkań – pod numerami telefonów: 793-561-707, 792-782-082 lub mailowo: kancelaria@kasztajanikowska.pl, kontakt@kancelariaconsulta.pl.

Czytaj więcej

Praca zdalna w kontekście nowych przepisów Prawa Pracy

kancelaria Zostaw komentarz

Nowelizacja kodeksu pracy wprowadza do niego rozdział IIc, który reguluje kwestię pracy zdalnej. Zgodnie z nowymi przepisami praca zdalna będzie mogła być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika, po każdorazowym uzgodnieniu z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika. Oznacza to, iż pracować będziemy mogli zarówno z domu, jak i z innego miejsca, na które pracodawca wyrazi zgodę. Praca będzie się odbywać z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, czyli przy użyciu komputerów, laptopów, telefonów i innych przedmiotów umożliwiających porozumiewanie się w sposób zdalny.

Przepisy dotyczące pracy zdalnej obowiązywać będą zarówno nowych, jak i aktualnie zatrudnionych pracowników, gdyż porozumienie regulujące możliwość wykonywania pracy zdalnej może nastąpić zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i podczas trwania zatrudnienia.

 

Inicjatywa podjęcia pracy zdalnej należy zarówno do pracodawcy, jak i pracownika, który na wniosek może wystąpić o możliwość wykonywania swoich obowiązków w sposób zdalny. Ustawodawca wyszczególnia sytuacje, w której praca na odległość będzie mogła zostać podjęta.

Po pierwsze może się ona odbywać na polecenie pracodawcy w okresie obowiązywania:

  1. stanu nadzwyczajnego,
  2. stanu zagrożenia epidemicznego,
  3. stanu epidemii,

oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu.

Pracodawca może także zlecić wykonywanie pracy zdalnej w czasie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.

Po drugie umożliwienie pracy zdalnej może wystąpić na wniosek:

1. pracownika, który jest rodzicem dziecka posiadającego zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu,

2. pracownika, który jest rodzicem dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, a także dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,

3. pracownicy w ciąży,

4. pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia,

5. pracownika sprawującego opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Ponadto w kodeksie znajdzie się również zapis o tzw. pracy zdalnej okazjonalnej, o którą będzie mógł zawnioskować pracownik, którego nie obejmują powyższe sytuacje, jednakże jej wymiar nie może przekroczyć 24 dni w ciągu roku.

Nie wszyscy jednak będą mogli skorzystać z powyższych uprawnień, bowiem jak w każdej ustawie, wyszczególnione zostały sytuacje, w których praca zdalna nie jest możliwa, a są to prace:

– szczególnie niebezpieczne,

– w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych ,

– z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem czynników chemicznych w miejscu pracy,

– związane ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy,

– powodujące intensywne brudzenie.

Ustawa określa również obowiązki, które muszą zostać wypełnione przez pracodawcę, aby praca zdalna mogła być realizowana. Mianowicie pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi materiały i narzędzia pracy, w tym urządzenia techniczne, niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, instalację, serwis i konserwację narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej lub pokryć koszty z tym związane, a także pokryć koszty energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych. Ponadto pracodawca zostanie zobowiązany do pokrycia innych kosztów bezpośrednio związanych z wykonywaniem pracy zdalnej, jeżeli zwrot takich kosztów został określony w porozumieniu ze związkami zawodowymi, regulaminie, poleceniu albo porozumieniu z pracownikiem dotyczącym wykonywania pracy zdalnej, a także zapewnić pracownikowi wykonującemu pracę zdalną szkolenia i pomoc techniczną niezbędne do wykonywania tej pracy.

Podkreślenia wymaga, iż w sytuacji, w której pracownik będzie wykorzystywał swoje własne materiały i narzędzia pracy, w takim przypadku przysługiwać mu będzie ekwiwalent pieniężny w wysokości ustalonej z pracodawcą.

Oprócz wymienionych obowiązków, pracodawca posiada również określone prawa, m.in. prawo przeprowadzenia kontroli wykonywania pracy zdalnej przez pracownika, kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub kontroli przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych. Kontrola zostanie przeprowadzona w porozumieniu z pracownikiem w miejscu wykonywania pracy zdalnej w godzinach pracy pracownika.

Co ważne – od momentu wejścia w życie nowelizacji kodeksu pracy, przestaną obowiązywać przepisy dotyczące pracy zdalnej z ustawy covidowej oraz przepisy regulujące telepracę.

Mimo tego, iż ustawodawca jasno przedstawił regulacje związane z pracą zdalną, to jednak nasuwa się wiele pytań z nimi związanych:

Czy dojdzie do nadużyć w związku z wykonywaniem pracy z domu? Czy pracownicy będą wykonywać sumiennie swoje obowiązki pracownicze, czy też zajmą się wykonywaniem obowiązków domowych? Czy pracodawcy wypełnią wszystkie swoje obowiązki związane z zapewnieniem koniecznych narzędzi do pracy i będą wypłacać ekwiwalenty pieniężne za ewentualnie ich niewykonanie?

Odpowiedzi na te pytania poznamy już w niedługim czasie, ponieważ vacatio legis ustawy wynosi zaledwie 2 miesiące.

Aplikant radcowski

Wiktoria Mosler-Bombik

tel. 508 649 256

Czytaj więcej

Kontrola trzeźwości pracowników – przywilej czy kłopot?

kancelaria Zostaw komentarz

Projekt nowelizacji kodeksu pracy szeroko obejmuje swoim zasięgiem możliwość przeprowadzenia przez pracodawcę kontroli trzeźwości pracowników.

Co w praktyce będzie to oznaczać dla pracowników i pracodawców?

Według nowych przepisów pracodawca będzie mógł skontrolować ilość alkoholu w organizmie pracownika, natomiast pracownik będzie musiał poddać się takiej kontroli.

Nie oznacza to jednak, iż każdorazowo przed rozpoczęciem pracy pracodawca będzie mógł pracownika sprawdzić, gdyż kontrola może zostać przeprowadzona wyłącznie jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, innych osób lub ochrony mienia. Są to zatem sytuacje, gdy pracodawca poweźmie informacje, które w sposób dostateczny wskażą, iż dana osoba może pozostawać pod wpływem alkoholu i w związku z tym może stwarzać zagrożenie zarówno dla pozostałych osób, jak i obiektów przebywających w miejscu pracy.

Jeżeli kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości pracodawca nie dopuści takiego pracownika do wykonywania pracy. Warto przypomnieć, iż stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3, natomiast stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.


Co ważne, kontrola trzeźwości obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, a zatem będzie odbywać się za pomocą tzw. alkomatów.

Ponadto pracodawca będzie mógł wezwać odpowiednie służby celem ponownego przeprowadzenia badania. Uprawnienie to przysługiwać będzie również pracownikowi, zatem gdy pracownik nie zgodzi się z wynikiem badania przeprowadzonego przez pracodawcę może on żądać przeprowadzenia badania przez odpowiednie służby.

W uzasadnionych wypadkach informacje o badaniu będą mogły zostać wpisane do akt pracownika, a następnie przechowywane w nich przez okres jednego roku. Niezwykle istotne jest, iż wobec pracownika pozostającego pod wpływem alkoholu, pracodawca będzie mógł zastosować karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną.

Wprowadzenie kontroli trzeźwości w danym zakładzie pracy będzie musiało zostać ustalone w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, natomiast pracownik musi zostać poinformowany o wdrożeniu kontroli nie później niż w ciągu dwóch tygodni przed rozpoczęciem jej przeprowadzenia w sposób zwyczajowo przyjęty (pisemny lub elektroniczny).

Warto zapamiętać, iż powyższe przepisy obejmą również sytuacje, w której badanie wykaże w organizmie pracownika środek działający podobnie do alkoholu.

Aplikant radcowski
Wiktoria Mosler-Bombik
tel. 508 649 256

Czytaj więcej

Zaostrzenie przepisów prawa karnego

kancelaria Zostaw komentarz

Wchodzi w życie reforma Kodeksu karnego dokonana ustawą z dnia 7.7.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy Nr 2024, Sejm RP IX kadencji).

Najważniejsze zmiany w Kodeksie karnym to:

– możliwość orzeczenia przez Sąd tzw. bezwzględnej kary dożywotniego pozbawienia wolności, tj. kary dożywotniego pozbawienia wolności bez prawa do warunkowego zwolnienia,


– eliminacja z katalogu kar kary 25 lat pozbawienia wolności jako kary odrębnej, a w to miejsce rozszerzenie kary terminowego pozbawienia wolności do 30 lat,


– wprowadzanie obligatoryjnych dolnych granic wymiaru grzywny (art. 1 pkt 3 ustawy nowelizującej art. 33 k.k.), orzekanej obok kary pozbawienia wolności, co prowadzi do ograniczenia sądowego wymiar kary,


– zaostrzenie odpowiedzialności karnej nieletnich sprawców przestępstw. Obniżenie wieku odpowiedzialności karnej nieletniego sprawcy czynu z art. 148 § 2 lub 3 k.k. do 14 lat,


– modyfikacje środków karnych i środków kompensacyjnych (m.in. obowiązek powstrzymania się od spożywania napojów alkoholowych i środków działających podobnie do alkoholu do czasu przybycia na miejsce wypadku Policji i poddania badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka działającego podobnie do alkoholu; wprowadzenie środka w postaci przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, popełnionego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo przepadku jego równowartości),


– modyfikacje dotyczące przepisów określających zasady oraz dyrektywy wymiaru kary z art. 53 k.k., wyeliminowanie celów wychowawczych kary z katalogu dyrektyw art. 53 § 1 k.k. i nadanie prymatu dyrektywie społecznego oddziaływania kary,


– obowiązkowe wymierzenie kary powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia w przypadku recydywy specjalnej podstawowej (z art. 64 § 1 k.k.),


– wprowadzenie nowej recydywy wobec sprawców przestępstw o charakterze seksualnym (art. 64a k.k.),


– modyfikacje w zakresie orzekania kary łącznej. Przykładowo, zgodnie z nowym art. 86 k.k., sąd wymierza karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając 30 lat pozbawienia wolności (w obecnym stanie prawnym – maksymalnie 20 lat pozbawienia wolności w ramach rodzajowej kary pozbawienia wolności z art. 32 pkt 3 k.k., co oznacza podniesienie tej granicy o 10 lat),


– modyfikacja środków związanych z poddaniem sprawcy próbie (m.in. zmiana zasad zarządzania wykonania kary warunkowo zawieszonej, zawartych w przepisie art. 75 k.k. poprzez wydłużenie okresu zatarcia skazania przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności z 6 miesięcy do 1 roku od zakończenia okresu próby, a także wydłużenie okresu odbywania kary, po upływie którego skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności może ubiegać się o uzyskanie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności),
przedawnienia (m.in. wydłużenie okresu karalności zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat),


– znacznego podwyższenia ustawowych zagrożeń karnych przy wielu przestępstwach – zdecydowana większość dotyczy wyłącznie podwyższenia górnego zagrożenia,


– wprowadzenie przyjęcia zlecenia zabójstwa, odpowiedzialności karnej za przygotowanie do popełnienia zbrodni zabójstwa, czynów określonych w art. 148 § 1 k.k. – zabójstwa w typie podstawowym oraz w art. 148 § 2 i 3 k.k. – typów kwalifikowanych,


– wprowadzenie przyjęcia zlecenia zabójstwa człowieka w zamian za udzieloną lub obiecaną korzyść majątkową lub osobistą (art. 148a § 1 k.k.),


– wprowadzenie penalizowania uchylania się od wykonania orzeczonego przez sąd środka kompensacyjnego, w postaci obowiązku naprawienia szkody, obowiązku zadośćuczynienia za doznaną przez inną osobę krzywdę albo nawiązki orzeczonej za przestępstwo ścigane z oskarżenie publicznego (art. 244c § 1 k.k.),


– rozszerzenie zakresu znamion przestępstwa polegającego na podszywaniu się pod inną osobę o zamiar ewentualny,


– ściganie naruszenia miru domowego na wniosek pokrzywdzonego,


– modyfikacja również Kodeksu wykroczeń i Kodeksu karnego w zakresie czynów przepołowionych tj. kradzieży zwykłej, kradzieży leśnej, paserstwa oraz zniszczenia rzeczy, sprowadzające się do podniesienia progu przepołowienia z obecnych 500 zł na 800 zł. Dotyczy to nowelizacji art. 119 § 1 k.w., art. 120 § 1 k.w., art. 122 § 1 i 2 k.w. oraz art. 124 § 1 k.w. (art. 4 pkty 5-8 ustawy nowelizującej).
Obraz Gerd Altmann z Pixabay

Radca prawny
Alicja Kaszta
tel.: 608 436 324

Czytaj więcej

Międzynarodowy Dzień Wolontariusza

kancelaria Zostaw komentarz

Niedawno, czyli 5.12. świętowaliśmy Międzynarodowy Dzień Wolontariusza! Z tej okazji braliśmy udział w Gali Wolontariatu 2022. Prezydentowi Opola Arkadiusz Wiśniewski dziękujemy za zaproszenie, a wszystkim działającym na rzecz wspólnego dobra życzymy poczucia satysfakcji i dalszej siły do działania. Gratulacje dla wszystkich nominowanych do nagrody im. Danuty Sokołowskiej „wolontariusz roku” 🥰🥰🥰

Czytaj więcej

Kancelaria Przyjazna Dziecku

kancelaria Zostaw komentarz
Z przyjemnością informujemy, że nasza Kancelaria została wyróżniona przez Komitet Ochrony Praw Dziecka w Warszawie certyfikatem „Kancelaria Przyjazna Dziecku”.
Certyfikat stanowi uhonorowanie radcy prawnego, adwokata, który w swojej praktyce zawodowej, w sprawach rodzinnych, w sposób szczególny uwzględnia potrzeby małoletniego dziecka i jego rodziców w postępowaniu przed Sądem.
W sprawach rodzinnych oraz w sprawach nieletnich bądź karnych, w których uczestniczy dziecko, staramy się chronić jego prawa w najlepszy sposób. Aby dziecko jak najmniej odczuło trudności zaistniałej sytuacji.
Bardzo dziękuję #KomitetOchronyPrawDziecka za wyróżnienie 🍀

Czytaj więcej

Nowa ustawa o nieletnich

kancelaria Zostaw komentarz

A dokładniej ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.

Dnia 5 kwietnia 2022 r. Rada Ministrów przyjęła przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt nowej ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich z 20 lipca 2021 r. Ustawa ta zastąpić ma dotychczas obowiązującą ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich. Skierowany do Sejmu projekt ustawy, wraz z uzasadnieniem i projektami rozporządzeń miał ponad 900 stron. Dnia 9 czerwca 2022 r. ustawa została uchwalona przez Sejm. Następnie trafi do Senatu. Ustawa ma wejść w życie z dniem 01 września 2022 r.

Potrzeba zmian obecnie obowiązującej ustawy jest konieczna

Obwiązująca ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich pochodzi z 1982 roku, jest niespójna, nastręcza wiele problemów sądom rodzinnym i ze względu na swoją archaiczność nie wspiera odpowiednio resocjalizacji młodzieży. Nowe przepisy powinny być dostosowane do dzisiejszych potrzeb i standardów pedagogiki i psychologii. Ponadto przepisy dotyczące nieletnich powinny być dostosowane do standardów prawa międzynarodowego, gwarantującego dzieciom odpowiednią ochronę prawną. Jednocześnie nowe przepisy powinny zapewnić odpowiednie środki i sposoby reagowania, jeśli nieletni popełnią wykroczenie, przestępstwo lub są zdemoralizowani. Nowa ustawa powinna również chronić pokrzywdzonego czynem nieletniego sprawcy i zapewnić pokrzywdzonemu możliwość ochrony swoich praw przed sądem rodzinnym. Tyle w teorii – co więc w praktyce?

W zakładzie poprawczym do 24-tego roku życia

Na mocy ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich ma zostać wprowadzona możliwość orzekania przez sąd rodzinny wobec nieletnich, którzy dopuścili się najcięższych czynów karalnych, przedłużenia wykonywania środka poprawczego po ukończeniu przez nieletniego 21 lat do maksymalnie 24-tego roku życia. Nieletni sprawcy najpoważniejszych przestępstw, takich jak zabójstwo, gwałt, pedofilia, będą obligatoryjnie trafiać do zakładów poprawczych. Ma zostać w tym celu utworzony specjalny zakład poprawczy dla osób, które osiągnęły ten wiek. Decyzję o przedłużeniu pobytu w zakładzie poprawczym będzie podejmował sąd rodzinny. W przypadku orzeczeń za najcięższe przestępstwa, sąd rodzinny będzie mógł od razu wskazać, że nieletni powinien przebywać w zakładzie poprawczym do 24-tego roku życia. Każdą osobę, która opuszcza zakład poprawczy, sąd będzie mógł objąć nadzorem kuratora, zobowiązać do kontynuowania terapii psychologicznej/uzależnień. Będzie o to mógł wnioskować dyrektor zakładu poprawczego, albo taki obowiązek może orzec sąd z urzędu, jeśli będzie miał wątpliwości co do stopnia jej resocjalizacji. Wychowankowie powyżej 21-ego roku życia będą poddawani resocjalizacji w nowym rodzaju zakładów poprawczych dla nieletnich, którzy ukończyli 21 lat.

Nowe ośrodki wychowawcze – tzw. okręgowe ośrodki wychowawcze

Zgodnie z treścią nowej ustawy ma powstać nowy rodzaj placówek dla trudnej młodzieży — okręgowe ośrodki wychowawcze. W katalogu środków możliwych do zastosowania wobec nieletnich będą one niejako pomiędzy Młodzieżowymi Ośrodkami Wychowawczymi a zakładami poprawczymi. O umieszczeniu nieletniego w takiej placówce zdecyduje sąd rodzinny. Mają do nich trafiać osoby, które ukończyły 13-stu lat i popełniły czyn karalny (przestępstwo) lub są wysoko zdemoralizowane, a stosowane wobec nich środki resocjalizacji nie przynoszą efektów (np. dopuszczają się licznych ucieczek z MOW-ów). Zgodnie z proponowanymi zmianami, w pewnych sytuacjach sąd rodzinny będzie musiał obligatoryjnie orzec umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym np. zgodnie z art. 15 § 2. Chodzi o takie sytuacje, w których nieletni dopuścił się czynów karalnych określonych w Kodeksie karnym i tak: art. 134 (zamach na życie prezydenta) art. 148 § 1, 2 lub 3 (zabójstwo, zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem, więcej niż jednej osoby), art. 156 § 1 lub 3 (ciężki uszczerbek na zdrowiu), art. 163 § 1 lub 3 (sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego – np. pożar), art. 166 (zawładnięcie samolotem lub statkiem), art. 173 § 1 lub 3 (katastrofa w ruchu lądowym), art. 197 § 3 lub 4 (zgwałcenie, zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem), art. 223 § 2 (czynna napaść na funkcjonariusza publicznego, ale jeśli efektem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu), art. 252 § 1 lub 2 (wzięcie zakładnika).
Będzie istniała jednak możliwość argumentowania na korzyść nieletniego. Taką możliwość daje art. 15 § 3. Natomiast będzie trzeba dobrze uzasadnić stanowisko. Sąd rodzinny będzie mógł zastosować środek wychowawczy, jeżeli sposób i okoliczności popełnienia czynu karalnego, właściwości i warunki osobiste nieletniego, jego postawa i zachowanie uzasadniają przypuszczenie, że środek wychowawczy okaże się skuteczny lub rokuje jego resocjalizację. Będzie trzeba wykazać, że nieletni posiada niejako pozytywną prognozę kryminologiczną na przyszłość.

Zwiększenie możliwości dyrektorów placówek oświatowych 

Dyrektorzy szkół dostaną możliwość zastosowania wobec nieletniego określonych środków oddziaływania wychowawczego bez zawiadamiania organów takich jak Policja czy sąd rodzinny. Wyjątkiem będą przestępstwa ścigane z urzędu i przestępstwa skarbowe – w tych przypadkach nadal pozostanie wyłączna właściwość sądu rodzinnego. Nowe przepisy dotyczyć mają jedynie czynów karalnych niebędących ściganymi z urzędu przestępstwami. Nieletni może być karany przez dyrektora szkoły za wykroczenia (nowa ustawa będzie dotyczyć wszystkich wykroczeń z kodeksu wykroczeń, a nie tylko kilku, enumeratywnie wymienionych), których dopuścił się na terenie szkoły.
Dyrektor szkoły będzie mógł zastosować względem nieletniego następujące środki:
– pouczenie,
– ostrzeżenie ustne albo ostrzeżenie na piśmie,
– zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego,
– zobowiązanie do przywrócenia stanu poprzedniego,
– zobowiązanie do wykonania określonych prac porządkowych na rzecz szkoły, określonych w ustalonym przez dyrekcję katalogu.
Zastosowanie któregokolwiek z tych środków będzie możliwe jedynie po uzyskaniu zgody od rodziców lub opiekunów nieletniego oraz od niego samego. Jeśli taka zgoda nie zostanie wyrażona, dyrektor będzie miał obowiązek zawiadomić sąd rodzinny.
Rozwiązanie to może budzić wątpliwości, gdyż dyrektorzy będą mogli karać nieletnich w sposób, w jaki dotychczas mógł to robić wyłącznie sąd rodzinny.

Minimalny wiek odpowiedzialności za demoralizację

W treści obecnie obowiązującej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich nie była określona granica wieku osoby odpowiedzialnej za demoralizację. Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich ma tę granicę ustalić na poziomie 10 lat. Przedstawiciele Ministerstwa wskazywali, że „dziś w ustawie nie ma zapisu o minimalnym wieku takiej osoby, zatem przed sądem mogą stanąć nawet dzieci sześcioletnie, które ukradną w sklepie batonik czy pobiją się z kolegami”. Natomiast czyny zabronione, których dopuścił się nieletni między 10-tym a 13stym rokiem życia, będą mogły zostać rozpoznawane w ramach postępowania o demoralizację, jednak nieletni w tym wieku nie będą mogli trafiać do zakładów poprawczych.

Powstanie dwóch nowych komisji

Pierwszą z nich ma być komisja do spraw kierowania nieletnich do młodzieżowego ośrodka wychowawczego. Zadaniem komisji ma być ustalanie dla nieletnich ośrodka, który zapewni im odpowiednie dla nich oddziaływania wychowawcze i resocjalizacyjne, przy uwzględnieniu ich potrzeb edukacyjnych i deficytów rozwojowych.
W przypadku problemów ze zdrowiem psychicznym nieletniego powołana zostanie komisja do spraw środka leczniczego dla nieletnich, która będzie miała wskazywać sądom placówkę terapeutyczną, odpowiednią dla danego przypadku. Wcześniej obowiązek ten obciążał sądy rodzinne, co zazwyczaj znacznie opóźniało moment otrzymania przez nieletniego odpowiedniej pomocy. Celem jest więc wprowadzenie organu odpowiedzialnego za wskazywanie odpowiedniego dla nieletniego zakładu leczniczego. „Powołana przez ministra właściwego do spraw zdrowia komisja do spraw środka leczniczego dla nieletnich będzie organem pomocniczym dla sądu rodzinnego na etapie wykonywania środka leczniczego orzeczonego wobec nieletniego”.

Utworzenie ośrodków dla nieletnich matek z dziećmi

W zakładach poprawczych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i schroniskach dla nieletnich poddawane są resocjalizacji, wraz z innymi nieletnimi, również nieletnie, które zostały matkami. Zgodnie z ustawą o ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla młodzieży mają zostać utworzone specjalne oddziały dla nieletnich wychowanek, które zostały matkami i wyraziły chęć opieki nad własnym małoletnim dzieckiem. Wcześniej w przypadkach przebywania nieletniej w którejś z takich placówek, matka i dziecko były rozdzielane. Takie dziecko albo zostawało pod opieką ojca, albo trafiało do pieczy zastępczej, a czasem do adopcji. Nowe rozwiązanie postulowane było przez praktyków prawa od lat. Na mocy nowej ustawy matki mają być wraz z dziećmi w osobnych ośrodkach. Ustawa daje wyłącznie nieletniej matce – niezależnie od tego, czy ma ograniczoną, czy pełną zdolność do czynności prawnych – legitymację czynną do złożenia wniosku o umieszczenie dziecka wraz z nią w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, okręgowym ośrodku wychowawczym, zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich. Złożenie takiego wniosku przez nieletnią, która nie będzie miała pełnej zdolności do czynności prawnych nie będzie wymagało potwierdzenia przez jej przedstawiciela ustawowego.

Szersze poszanowanie praw nieletniego

W nowej ustawie znajdą się zapisy, dzięki którym prawa wolności i godności nieletniego mają być poszanowane, nawet jeśli popełnił on czyn karalny lub jest zdemoralizowany.
Do takich praw należą:
– prawo do obrony już od pierwszej czynności z udziałem nieletniego.
– poszerzenie przesłanek do wyznaczenia nieletniemu obrońcy z urzędu, szczególnie jeśli zostanie wobec niego zastosowany tymczasowy środek zmiany pobytu (np. umieszczenie w ośrodku),
– prawo do złożenia zażalenia za zatrzymanie, przeprowadzenie kontroli osobistej i użycie przymusu bezpośredniego,
– określenie zasad kontroli osobistej, kontroli korespondencji i przeprowadzania badań na obecność substancji psychoaktywnych.

Obrońca z urzędu łatwiej dostępny

Nieletni będą mieć prawo do pomocy obrońcy od początku jakichkolwiek czynności z ich udziałem, np. umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub zakładzie leczniczym oraz w razie uzasadnionego podejrzenia dopuszczenia się przez nieletniego czynu zabronionego. Nieletni, których nie stać na obrońcę z wyboru, skorzystają z pomocy obrońcy z urzędu. Będzie on wyznaczany przez sąd rodzinny po stwierdzeniu zaistnienia określonych przesłanek.

Brak zmiany statusu procesowego pokrzywdzonego

Brak jest zmian dotyczących pokrzywdzonego czynem nieletniego sprawcy. Pokrzywdzony nie uzyskał statusu strony postępowania, nie jest więc czynnym uczestnikiem postępowania w sprawie nieletniego. Pokrzywdzony nadal nie będzie mógł składać wniosków dowodowych przed sądem rodzinnym, nie będzie mógł zaskarżać orzeczeń sądu rodzinnego.

Od kiedy nowe przepisy zaczną obowiązywać

Nowe przepisy mają wejść w życie od nowego roku szkolnego, czyli od 1 września 2022 roku.

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich

Uwagi do projektu nowej ustawy zgłaszało m.in. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik zwracał uwagę, m.in. że istotne jest, aby w pracach nad kształtem ustawy:
– rozróżnić środki wychowawcze na nieizolacyjne oraz izolacyjne (umieszczenie w ośrodku wychowawczym),
– określić, że stosowanie środka o charakterze izolacyjnym może być orzeczone dopiero po wykazaniu, że prawidłowo wykonywane środki o charakterze nieizolacyjnym nie były skuteczne,
– podnieść granicę wiekową umożliwiającą orzeczenie środka wychowawczego o charakterze izolacyjnym względem pozostałych (nieizolacyjnych) środków.
Zgłaszane były również zastrzeżenia do planu stworzenia nowego typu placówki dla nieletnich – Okręgowego Ośrodka Wychowawczego, do którego mieliby trafiać nieletni stwarzający szczególne problemy wychowawcze lub przejawiający znaczny stopień demoralizacji. W praktyce jednak regulacje dotyczące tego typu placówki dopuszczają, aby w szczególnie uzasadnionych przypadkach kierować do nich nieletnich, którzy popełnili jedynie wykroczenia lub wykroczenia skarbowe.

Istnieją wątpliwości

Za pozytywne należy uznać, że ustawa z 1982 roku odchodzi do lamusa. Jednak wiele jej zapisów pozostanie w mocy, gdyż nie zostało zmienionych. Procedura przed sądem rodzinnym w zasadzie nie uległa zmianie. Nie została wprowadzona obrona obligatoryjna dla nieletniego, pozycja procesowa pokrzywdzonego nie uległa zmianie. Procedura przed sądem rodzinnym nadal jest „mieszana” – częściowo zaczerpnięta z kodeksu postępowania cywilnego a częściowo z kodeksu postępowania karnego. Wobec czego niejako 'stare’ problemy pozostają aktualne.
Część zmian należy poczytywać na korzyść np. wprowadzenie ośrodków dla nieletnich matek z dziećmi, granicę wiekową odpowiedzialności nieletnich, poszerzenie przesłanek do wyznaczenia nieletniemu obrońcy z urzędu, wprowadzenie prawa do złożenia zażalenia za zatrzymanie, na przeprowadzenie kontroli osobistej i użycie przymusu bezpośredniego względem nieletniego, określenie zasad kontroli osobistej, kontroli korespondencji i przeprowadzania badań na obecność substancji psychoaktywnych. Natomiast budzi wątpliwości wprowadzenie tzw. okręgowych ośrodków wychowawczych, możliwość przebywania w zakładzie poprawczym do 24-tego roku życia, możliwość karania przez dyrektora szkoły w zakresie w jakim dotychczas mógł karać nieletniego sąd rodzinny, granica wiekowa ustalona na poziomie 10 lat a nie np. 12 czy 13. Ponadto niedosyt pozostaje w zakresie braku zmian przepisów dotyczących pokrzywdzonego i możliwości realizowania jego praw w postępowaniu z nieletnimi, brak wprowadzenia obrony obligatoryjnej od początku postępowania z nieletnim.

Radca prawny

Alicja Kaszta

tel.: 608 436 324

Czytaj więcej

Obrońca nieletniego – czy nieletni może posiadać obrońcę?

kancelaria Zostaw komentarz

W przypadku osób nieletnich, które popadły w problemy z prawem, bądź które spełniają przesłanki demoralizacji, zastosowanie będzie miała ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (u.p.n.). Właściwym do orzekania w ich sprawie będzie sąd rodzinny. Postępowanie w sprawach nieletnich jest postępowaniem „mieszanym”. Co do zasady opiera się na przepisach postępowania cywilnego, jednak zawiera w sobie również elementy uregulowane w kodeksie postępowania karnego (k.p.k.). Z postępowania karnego zaczerpnięte są np. przepisy dotyczące prowadzenia postępowania i gromadzenia materiału dowodowego przez policję, jak również możliwość ustanowienia przez nieletniego obrońcy w osobie adwokata lub radcy prawnego. W odniesieniu do powoływania i działania obrońcy, jak również w postępowaniu poprawczym zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania karnego ze zmianami przewidzianymi w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Należy wiedzieć, że prawo do obrony, stanowi element prawa do rzetelnego procesu karnego. Jest ono jednym z podstawowych praw oskarżonego w zwykłym procesie karnym. Prawo do obrony zagwarantowane zostało w treści art. 42 ust. 2 Konstytucji RP oraz aktach prawa międzynarodowego (art. 6 ust. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 14 ust. 3 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych).

Postępowanie w sprawach nieletnich ma charakter mieszany. Jednak część doktryny oraz praktycy podzielają pogląd, że jest to charakter represyjny, zbliżony do zwykłego procesu karnego. Wobec powyższego nieletniemu przysługuje prawo do obrony.
Jednak nie zawsze było to oczywiste. Nowelizacją ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z sierpnia 2013 r. dodany został nowy przepis, w którym w sposób wyraźny i bezpośredni określone zostało prawo nieletniego do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. W poprzednim stanie prawnym, tj. pod rządami art. 79 § 1 pkt 1 d.k.p.k., obowiązywała zasada, według której nieletni musiał mieć obrońcę w każdym postępowaniu, które toczyło się przed sądem. Obecnie, zgodnie więc z treścią art. 18a pkt 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich – nieletniemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Regulacja ta określa zatem prawo do obrony nieletniego w sposób zbieżny z redakcją art. 6 k.p.k.

Zgodnie z treścią art. 82 k.p.k. obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych. Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego z 2013 r. zrównała w tym zakresie adwokatów i radców prawnych, stanowiąc, że obrońcą może być wyłącznie osoba, która jest uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych.

Nieletni może korzystać z pomocy maksymalnie trzech obrońców (art. 77 k.p.k.), jeden obrońca może zaś bronić kilku nieletnich tylko wówczas, gdy ich interesy nie pozostają w sprzeczności (art. 85 k.p.k.). Obrońcę dla nieletniego mogą ustanowić rodzice lub opiekunowie. W sytuacji, w której obrona nieletniego jest obowiązkowa, a nie ma on obrońcy z wyboru, sąd wyznacza obrońcę z urzędu. Obrońcę może ustanowić również sam nieletni, i jemu również, przy spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 78 § 1 k.p.k., przysługuje uprawnienie do domagania się ustanowienia obrońcy z urzędu. Sąd ustanowi nieletniemu obrońcę z urzędu, gdy ustali, że interesy nieletniego i jego rodziców/opiekunów są ze sobą sprzeczne.
Obrońca może podejmować działania wyłącznie na korzyść nieletniego (art. 86 k.p.k.) i jest obowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkiego, czego dowiedział się w związku z prowadzeniem sprawy.

Obrona może być obowiązkowa (obligatoryjna) lub z wyboru (fakultatywna). Przypadki obligatoryjnej obrony nieletniego wymienia art. 32c § 1 u.p.n. tj. gdy:
– istnieje sprzeczność interesów pomiędzy nieletnim a jego rodzicami (opiekunem),
– nieletni jest głuchy, niemy lub niewidomy,
– zachodzi uzasadniona wątpliwość co do stanu zdrowia psychicznego nieletniego,
– nieletniego umieszczono w schronisku dla nieletnich.
Ustawa zatem nie przewiduje obligatoryjnej obrony nieletniego w toku całego postępowania. W pozostałych przypadkach nieletni ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy, obrona jest wówczas fakultatywna.

Od 2003 roku trwają w Polsce prace nad powstaniem nowych modelowych rozwiązań prawnych w zakresie problematyki nieletnich, by zapewnić dzieciom uczestniczącym w postępowaniu pełną ochronę ich praw. Istniejące regulacje są niewystarczające i nie są w pełni skuteczne. Obecnie trwają prace nad projektem ustawy nowelizacyjnej z lipca 2021 r. Niezbędne jest opracowanie ustawy regulującej kompleksowo zagadnienie nieletnich oraz w celu sprecyzowania instrumentów ochrony prawnej nieletnich. Potrzebne są bardzo poważne zmiany proceduralne w celu znacznego uproszczenia postępowania oraz przyspieszenia jego biegu – od momentu wszczęcia postępowania do wydania orzeczenia merytorycznego. Niezbędne wydaje się ponadto ujednolicenie i sprecyzowanie procedur. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, warto zauważyć także zasadność wprowadzenia zmian w przepisach dotyczących pełniejszej realizacji prawa nieletnich do obrony w znaczeniu formalnym. Zasadne jest zapewnienie nieletnim prawa do korzystania z pomocy obrońcy na każdym etapie postępowania począwszy od jego wszczęcia poprzez wprowadzenie obligatoryjności obrony.

Radca prawny

Alicja Kaszta

tel.: 608 436 324

Czytaj więcej