


Gwałt
Zgwałcenie (art. 197 § 1 k.k.), polega na doprowadzeniu innej osoby do obcowania płciowego przy użyciu przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu. Gwałt to nic innego jak obcowanie płciowe bez zgody ofiary, które należy interpretować szeroko. Jak wskazuje Sąd Apelacyjny w Lublinie w treści wyroku z dnia 26 listopada 2020 r. o sygn. II AKa 93/20 – obcowanie płciowe ma miejsce również wtedy, gdy nie ma miejsca tzw. prawidłowy stosunek płciowy polegający na wprowadzeniu męskiego narządu płciowego, ale też taki charakter mają zachowania stanowiące surogat takiego stosunku, równoważne spółkowaniu, realizowane z wykorzystaniem np. wibratora, innego przedmiotu czy ręki lub palca, mogące polegać wyłącznie na zaangażowaniu narządów płciowych ofiary czy też ich surogatów. Powyższe precyzuje Sąd Najwyższy w treści postanowienia z dnia 11 maja 2022 r., sygn. V KK 147/22 o treści, iż wkładanie placów do pochwy oraz penetrowanie członkiem warg sromowych pokrzywdzonej stanowi obcowanie płciowe.
Inna czynność seksualna
Natomiast inna czynność seksualna (art. 197 § 2 k.k.) to „takie zachowanie, nie mieszczące się w pojęciu 'obcowania płciowego’, które związane jest z szeroko rozumianym życiem płciowym człowieka, polegające na kontakcie cielesnym sprawcy z pokrzywdzonym lub przynajmniej na cielesnym i mającym charakter seksualny zaangażowaniu ofiary” (uchwała Sądu Najwyższego z 19.05.1999 r., I KZP 17/99, OSNKW 1999/7–8, poz. 37). Inną czynnością seksualną może być np. dotykanie piersi pokrzywdzonej (postanowienie Sądu Najwyższego z 5.12.2017 r., III KK 251/17).
Przemoc, groźba, podstęp
Do gwałtu lub wymuszenia innej czynności seksualnej dochodzi przy zastosowaniu przez sprawcę przemocy groźby bezprawnej lub podstępu. Ofiara nie może wyrazić zgody na poddanie się obcowaniu płciowemu lub innej czynności seksualnej. Musi zamanifestować sprzeciw. Sprzeciw, który jest warunkiem koniecznym przestępstwa zgwałcenia, musi być przez ofiarę WYRAŹNIE zamanifestowany, choć może to nastąpić w różny sposób. Sprzeciw osoby pokrzywdzonej nie musi być jednakże oznajmiany przez cały czas wymuszania na niej niechcianych przez nią zachowań seksualnych, gdyż zaprzestanie okazywania protestu (oporu) jest często powodowane bezsilnością i postrzeganiem swojej sytuacji jako bez wyjścia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9.06.2021 r., o sygn. V KK 165/21). Sprawca dokonując czynu zabronionego musi działać w ramach zamiaru umyślnego w zamiarze bezpośrednim.
Sprzeciw czy zgoda?
Rzecznik Praw Obywatelskich w lutym 2022 r. ponownie zwracał się do Ministra Sprawiedliwości o zmianę definicji zgwałcenia w Kodeksie karnym. RPO postuluje zmianę treści art. 197 § 1 k.k. w oparciu o koncepcję braku zgody drugiej strony czynności seksualnej. Rzecznik wskazuje, iż swobodnie wyrażona zgoda na kontakt seksualny znajduje się w centrum normatywnej definicji zgwałcenia na gruncie wielu wiążących Polskę umów międzynarodowych. Dotyczy to w szczególności Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. Obecnie jednak nie podjęto prac w kierunku postulowanej przez RPO zmiany.
Pomoc prawna
Świadczymy pomoc przed organami ścigania (policja, prokurator) oraz w sądzie w omawianych wyżej sprawach. Postępowania są skomplikowane, prowadzone w oparciu o opinie biegłych bądź zespoły biegłych sądowych, przesłuchania świadków. Zgodnie z treścią art. 45 ust. 2 Konstytucji RP – Każdy ma prawo bronić swych praw i wolności wszelkimi sposobami nie zabronionymi przez ustawę.
Obraz Gerd Altmann z Pixabay
Radca prawny
Alicja Kaszta
tel. 608 436 324
Czy istnieje możliwość przymusowego leczenia osoby uzależnionej od narkotyków?
Pierwszym aktem prawnym, który nasuwa się w tym kontekście jest ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124, z późn. zm.). W treści art. 25 w/w ustawy jest mowa o dobrowolności podjęcia leczenia, rehabilitacji lub reintegracji przez osoby uzależnione. Co do zasady leczenie uzależnienia od narkotyków jest więc dobrowolne, wymaga zgody osoby uzależnionej.
Przymusowe leczenie osób uzależnionych na gruncie cytowanej ustawy możliwe jest wyłącznie w dwóch przypadkach i dotyczy osób:
– niepełnoletnich (art. 30)
– sprawców przestępstw, które pozostają w związku z używaniem środków odurzających lub psychotropowych (art. 71 ust. 1 i 2)
Leczenie osób uzależnionych zostało uregulowane również w Kodeksie karnym. Zgodnie z art. 72 § 1 pkt 6 k.k. sąd, zawieszając wykonanie kary, może zobowiązać skazanego do poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym. W tym przypadku Sąd karny musi stwierdzić winę oskarżonego i wydać w tym zakresie stosowne orzeczenie.
Wyłącznie więc Sąd karny może zobowiązać skazanego do podjęcia leczenia lub terapii uzależnień. Niezastosowanie się przez skazanego do orzeczonego przez Sąd obowiązku, powoduje zarządzenie wykonania kary warunkowo zawieszonej. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną sytuację, kiedy to Sąd skazuje osobę uzależnioną na bezwzględną karę pozbawienia wolności (bez warunkowego jej zawieszenia). W takim przypadku Sąd karny może orzec przymusowe umieszczenie sprawcy przed wykonaniem kary w odpowiednim podmiocie, zgodnie z art. 71 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Jak wygląda sytuacja osób pełnoletnich uzależnionych od narkotyków, nie popełniających czynu zabronionego?
Osób pełnoletnich uzależnionych od środków psychoaktywych nie można skierować na przymusowe leczenie odwykowe. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii nie ma w tym zakresie zastosowania.
Co w sytuacji, gdy uzależnienie od środków odurzających powoduje schorzenia psychiczne?
W przypadku, gdy uzależnienie od substancji odurzających doprowadziło do choroby psychicznej, przymusowe leczenie takiej osoby może nastąpić na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. poz. 1375, z późn. zm.).
Ustawa dopuszcza możliwość przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym osoby chorej psychicznie, gdy dotychczasowe jej zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża ona bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób (art. 23). Dodatkowo zgodnie z art. 24 można także przymusowo leczyć w szpitalu osobę, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie.
Jednak nawet sam fakt wystąpienia choroby psychicznej w związku z uzależnieniem nie jest wystarczającym powodem przymusowej hospitalizacji w trybie nagłym. Musi jednocześnie występować realne, bezpośrednie zagrożenie dla życia własnego osoby mającej być przymusowo leczoną albo życia lub zdrowia innych osób (art. 23 ust. 1 i 24 ust. 1). Są to sytuacje, gdy dotychczasowe zachowanie osoby chorej wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu (np. próba samobójcza) albo życiu lub zdrowiu innych osób (np. agresja względem osoby trzeciej lub jej usiłowanie) (art. 23 ust. 1).
Podstawą przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta mogą być również słowne groźby popełnienia samobójstwa lub ataku na inne osoby, jeżeli ze względu na sposób i okoliczności ich wypowiedzenia, zachodzi uzasadniona obawa, że zostaną spełnione w przyszłości.
Obraz RenoBeranger z Pixabay
Radca prawny
Alicja Kaszta
tel.: 608 436 324