Zgodnie z art. 175 Konstytucji RP sądy wojskowe sprawują wymiar sprawiedliwości obok sądów powszechnych i administracyjnych.
Sądy wojskowe sprawują w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wymiar sprawiedliwości przede wszystkim w sprawach karnych.
W sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych orzekają stosownie do zakresu właściwości:
- wojskowy sąd garnizonowy;
- wojskowy sąd okręgowy;
- Sąd Najwyższy.
Orzecznictwu wojskowemu podlegają (art. 647 k.p.k.):
1) żołnierze w czynnej służbie wojskowej, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie;
2) pracownicy wojska;
3) żołnierze sił zbrojnych państw obcych przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkowie ich personelu cywilnego, ale nie za wszystkie popełnione przez nich czyny zabronione, lecz tylko za wymienione w art. 647 k.p.k.
Katalog tych przestępstw jest zamknięty.
Sąd wojskowy będzie więc właściwy, jeżeli przestępstwo zostanie popełnione przez żołnierza w służbie czynnej przez wyczerpanie co najmniej jednej z następujących przesłanek, tj. przestępstwo zostanie popełnione:
1) podczas pełnienia obowiązków służbowych lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych;
2) w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania;
3) na szkodę wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej.
Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej żołnierzami w czynnej służbie wojskowej są osoby, które odbywają lub pełnią:
1) zasadniczą służbę wojskową,
2) przeszkolenie wojskowe,
3) terytorialną służbę wojskową,
4) ćwiczenia wojskowe,
5) służbę przygotowawczą,
6) okresową służbę wojskową,
7) służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Zgodnie z przepisem art. 115 § 17 k.k. żołnierzem jest osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie.
Sprawy karne wojskowe to przestępstwa i wykroczenia popełnione przez żołnierzy, a także niektóre inne przestępstwa, które są rozpatrywane przez sądy wojskowe. Dzielą się na:
- przestępstwa wojskowe,
- przestępstwa cywilne popełniane przez żołnierzy,
- wykroczenia wojskowe.
Przestępstwa wojskowe:
- przestępstwa z części wojskowej Kodeksu karnego tj. przestępstwa przeciwko obowiązkom subordynacji wojskowej np. znieważenie przełożonego, odmowa wykonania rozkazu, przemoc wobec przełożonego.
- przestępstwa przeciwko prawu wojskowego (dyscyplinie) np. dezercja, samowolne opuszczenie jednostki, odmowa pełnienia służby.
- przestępstwa związane z użyciem środków walki np. niszczenie broni, samowolne dysponowanie środkami walki, nieostrożne używanie środków walki.
- przestępstwa związane z wykonywaniem służby np. stan nietrzeźwości lub odurzenia w służbie, wprowadzenie w błąd organu wojskowego.
- przestępstwa cywilne popełniane przez żołnierzy np. przestępstwa przewidziane w Kodeksie karnym, które popełniają żołnierze, np. kradzież, pobicie, zgwałcenie.
Wykroczenia wojskowe:
- wykroczenia wojskowe to mniej poważne naruszenia dyscypliny wojskowej, np. nieprzestrzeganie regulaminu, nieposłuszeństwo, naruszenie zasad zachowania.
Zastosowanie ma Kodeks karny Część wojskowa tj. Rozdział XXXVIII i nast. Zgodnie z art. 317 § 1 k.k. przepisy części ogólnej i szczególnej tego Kodeksu stosuje się do żołnierzy, jeżeli część wojskowa nie zawiera przepisów odmiennych.
Rozdział XXXIX Przestępstwa przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej
art. 338. [Samowolne opuszczenie jednostki]
art. 339. [Dezercja]
art. 341. [Odmowa pełnienia służby]
art. 342. [Samookaleczenie. Wprowadzenie w błąd organu wojskowego]
art. 343. [Odmowa wykonania rozkazu]
art. 345. [Napaść na przełożonego]
art. 346. [Przemoc lub groźba bezprawna wobec przełożonego]
art. 347. [Znieważenie przełożonego]
art. 350. [Poniżenie podwładnego i młodszego stopniem]
art. 351. [Naruszenie nietykalności cielesnej podwładnego i młodszego stopniem]
art. 352. [Znęcanie się nad podwładnym i młodszym stopniem]
art. 354. [Nieostrożne używanie środków walki]
art. 355. [Spowodowanie wypadku komunikacyjnego przez żołnierza]
art. 356. [Naruszenie regulaminu]
art. 357. [Stan nietrzeźwości lub odurzenia w służbie]
art. 358. [Samowolne dysponowanie środkami walki]
art. 359. [Utrata środków walki]
art. 360. [Uszkodzenie środków walki]
art. 361. [Samowolne użycie statku]
art. 362. [Samowolne użycie pojazdu mechanicznego]
art. 363. [Samowolne rozporządzenie wyposażeniem]
Sądy wojskowe sprawują wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych dotyczących żołnierzy i innych osób związanych ze służbą wojskową.
Orzekają w sprawach, które w postępowaniu przed sądami powszechnymi należą do właściwości sądów rejonowych. Sądy wojskowe są pod nadzorem Sądu Najwyższego w zakresie orzekania.
Minister Obrony Narodowej sprawuje nadzór w zakresie czynnej służby wojskowej żołnierzy pełniących służbę w sądach wojskowych.
Minister Sprawiedliwości sprawuje zwierzchni nadzór nad sądami wojskowymi w zakresie organizacji i działalności administracyjnej.
Postępowanie przed Sądem Garnizonowym (Wojskowy Sąd Garnizonowy) przebiega zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie Postępowania Karnego oraz w przepisach dotyczących sądów wojskowych. Sąd Garnizonowy orzeka w pierwszej instancji w większości spraw karnych dotyczących żołnierzy. Postępowanie rozpoczyna się od zawiadomienia o przestępstwie, a następnie przechodzi przez etapy śledztwa, postępowania przygotowawczego i rozprawy głównej.
W zakresie procedury zastosowanie ma Dział XV Kodeksu postępowania karnego – Postępowanie karne w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych
Oskarżonemu żołnierzowi przysługuje prawo do obrony.
Art. 671 § 1. Udział obrońcy w rozprawie głównej przeciwko żołnierzowi odbywającemu zasadniczą służbę wojskową jest obowiązkowy przed wszystkimi sądami wojskowymi.
§ 2. Udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy przed wszystkimi sądami wojskowymi w sprawie przeciwko żołnierzowi oskarżonemu o przestępstwo popełnione w związku z wykonywaniem przez niego obowiązków służbowych poza granicami państwa.
§ 3. Udział obrońcy w posiedzeniu sądu wojskowego przeciwko osobom wymienionym w § 1 i 2 jest obowiązkowy również w wypadkach przewidzianych w art. 339 przesłanki skierowania sprawy na posiedzenie § 1 pkt 2 i 3.
§ 4. Udział obrońcy w rozprawie głównej przeciwko innemu oskarżonemu niż wymieniony w § 1 jest obowiązkowy przed wojskowym sądem okręgowym, jeżeli zachodzi wypadek przewidziany w art. 654 wojskowy sąd okręgowy § 1 pkt 2.
§ 5. W wypadkach określonych w § 1-4 stosuje się odpowiednio art. 81 wyznaczanie obrońcy z urzędu lub jego zmiana.
Udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy przed wszystkimi sądami wojskowymi w sprawie przeciwko żołnierzowi oskarżonemu o przestępstwo popełnione w związku z wykonywaniem przez niego obowiązków służbowych poza granicami państwa.
Udział obrońcy w posiedzeniu sądu wojskowego przeciwko osobie (w tym pełniącej służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego) jest obowiązkowy również w wypadku skierowania sprawy przez prezesa sądu na posiedzenie w kwestii warunkowego umorzenia postępowania – wyrok SN z 3 stycznia 2013 r., WK 11/12, LEX nr 1232850
W przypadku obrony obligatoryjnej jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza mu się obrońcę z urzędu (art. 671 § 5 w zw. z art. 81 k.p.k.). Tryb postępowania określa odpowiednio stosowany art. 81 k.p.k.
Dla województw: dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego właściwym jest Wojskowy Sąd Garnizonowy we Wrocławiu https://wsgarwroclaw.wp.mil.pl/
W sprawach karnych i dyscyplinarnych żołnierzy, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią
https://www.kasztajanikowska.pl/obszary-praktyki/postepowanie-karne/
adwokat Alicja Kaszta
tel. 608 436 324
